Czym są zatkane kanaliki łzowe? Objawy, przyczyny i możliwe sposoby leczenia

Zatkane kanaliki łzowe to niedrożność dróg, które odprowadzają łzy z oka do nosa. Powodują nadmierne łzawienie, podrażnienie i zwiększają ryzyko zakażeń. W praktyce objawia się to łzami spływającymi po policzku, pieczeniem, a czasem ropną wydzieliną w kąciku oka. Poniżej wyjaśniamy, skąd bierze się problem, jak go rozpoznać i jakie są możliwe kierunki postępowania diagnostycznego i terapeutycznego.

Przeczytaj również: Ciekawostki dotyczące soczewek kontaktowych

Czym są zatkane kanaliki łzowe i jak działają drogi łzowe?

Zatkany kanalik łzowy (niedrożność przewodu nosowo-łzowego) to sytuacja, w której fizjologiczny odpływ łez z powierzchni oka jest utrudniony lub przerwany. Łzy zwykle spływają przez punkty łzowe w powiekach do kanalików, następnie do woreczka łzowego i dalej przewodem nosowo-łzowym do jamy nosowej. Gdy którykolwiek z tych odcinków ulegnie zablokowaniu, łzy nie mają ujścia i gromadzą się na powierzchni oka.

Przeczytaj również: Kosmetyki z filtrami UV

Konsekwencją niedrożności jest nadmierne łzawienie oraz zastój, który sprzyja stanom zapalnym. U dorosłych częściej dotyczy to przewodu nosowo-łzowego, natomiast u niemowląt przyczyną bywa wrodzona niedojrzałość lub nieprawidłowa budowa dróg łzowych.

Przeczytaj również: Czy depilacja laserowa jest bezpieczna?

Objawy, które powinny zwrócić uwagę

Typowe dolegliwości wynikają z zaburzonego odpływu łez i ewentualnego zakażenia zastojowej wydzieliny. Pojawiają się jednostkowo lub w zestawie – ich dynamika bywa zmienna w ciągu dnia.

• Nadmierne łzawienie – łzy spływają po policzku, szczególnie na wietrze, w chłodzie lub przy pracy wzrokowej.
• Zaczerwienienie i podrażnienie – przekrwienie spojówek, pieczenie, uczucie „pełnego oka”.
• Wydzielina ropna – sklejenie rzęs, nasilenie dolegliwości po przebudzeniu.
• Ból i tkliwość – zwłaszcza w okolicy kąta przyśrodkowego oka i woreczka łzowego.
• Objawy towarzyszące – opuchlizna, uczucie ciała obcego, niekiedy gorączka przy nadkażeniu.

Jeśli dołączają się nasilone dolegliwości bólowe, wyraźna opuchlizna w przyśrodkowym kącie oka, gorączka lub pogorszenie widzenia, zalecana jest pilna konsultacja okulistyczna.

Najczęstsze przyczyny: od wrodzonych do nabytych

U podłoża niedrożności mogą leżeć różne mechanizmy. Rozróżnienie przyczyn sprzyja dobraniu właściwego postępowania.

U dorosłych częściej stwierdza się:

– zmiany pozapalne i infekcje w obrębie dróg łzowych oraz nosa,

– urazy okolicy oczodołu i nosa,

– polipy, blizny lub zmiany nowotworowe w przebiegu przewodu nosowo-łzowego,

– choroby zapalne i autoimmunologiczne (np. sarkoidoza, ziarniniakowatość), które mogą zwężać drogi odpływu łez.

U dzieci najczęstszą przyczyną jest wrodzona niedrożność – niedojrzałość, nieprawidłowa budowa lub utrzymywanie się błony zamykającej ujście przewodu do nosa. Objawy zwykle ujawniają się w pierwszych tygodniach życia łzawieniem i gromadzeniem wydzieliny.

Jak wygląda diagnostyka w gabinecie?

Ocena zaczyna się od badania przedmiotowego i zebrania wywiadu. Lekarz zwraca uwagę na obecność wydzieliny, anatomię punktów łzowych oraz tkliwość w okolicy woreczka łzowego. Przydatne są proste testy przesiewowe oceniające drożność.

Standardowym elementem bywa płukanie kanalików łzowych roztworem soli fizjologicznej. Obecność wstecznego wypływu lub trudności w przepływie sugeruje niedrożność. W wybranych sytuacjach, szczególnie przy podejrzeniu zmian w obrębie nosa lub zatok, rozważa się diagnostykę laryngologiczną i obrazową.

Możliwe sposoby leczenia: od działań domowych po zabiegi

Postępowanie zależy od wieku pacjenta, przyczyny i nasilenia dolegliwości. W wielu przypadkach rozpoczyna się od metod zachowawczych, a przy utrzymującej się niedrożności rozważa się interwencje zabiegowe.

Leczenie zachowawcze obejmuje:

• Ciepłe okłady na okolicę kąta przyśrodkowego i delikatny masaż woreczka łzowego (zgodnie z instrukcją specjalisty),
• Nawilżanie oczu kroplami nawilżającymi, by zmniejszyć tarcie i pieczenie,
• Płukanie solą fizjologiczną brzegów powiek i usuwanie zalegającej wydzieliny przy zachowaniu higieny powiek.

Zaawansowane leczenie może obejmować sondowanie dróg łzowych, rozszerzanie lub różne techniki udrażniania chirurgicznego, gdy niedrożność jest utrwalona. Kierunek postępowania dobiera się po ocenie klinicznej i wynikach badań.

Warto wiedzieć, że zatyczki do kanalików łzowych stosuje się w innym wskazaniu – w zespole suchego oka, aby ograniczyć odpływ łez i poprawić ich retencję na powierzchni oka. Nie służą do leczenia niedrożności spowodowanej zablokowaniem przewodu.

Kiedy sprawa jest pilna i jakie są możliwe powikłania?

Pilnej oceny wymagają: narastający ból, wyraźna opuchlizna i zaczerwienienie w okolicy woreczka łzowego, gorączka, ropna wydzielina oraz pogorszenie widzenia. Objawy te mogą świadczyć o stanie zapalnym wymagającym szybkiej interwencji.

Nie leczona niedrożność sprzyja przewlekłym zapaleniom, tworzeniu torbieli i przetok w obrębie dróg łzowych. Długotrwałe łzawienie może też utrudniać codzienne funkcjonowanie i pogarszać komfort widzenia.

Praktyczne wskazówki na co dzień

– Dbaj o higienę powiek: delikatnie oczyszczaj brzegi powiek z wydzieliny jałową gazą zwilżoną solą fizjologiczną.

– Unikaj pocierania oczu: zmniejsza to ryzyko podrażnień i nadkażeń.

– Zwracaj uwagę na czynniki nasilające łzawienie: wiatr, dym, kurz; w razie potrzeby stosuj ochronę oczu.

– Jeśli masz podejrzenie niedrożności lub nawracające objawy, omów je podczas wizyty okulistycznej – diagnostyka, w tym płukanie kanalików łzowych, pozwala określić dalsze kroki.

Dodatkowe informacje o tym, czym są zatkane kanaliki, znajdziesz w materiałach edukacyjnych poświęconych drogom łzowym.